معرفی کسب و کارهای پرسود و زود بازده

پسته در ایران

میزان تولید پسته در ایران سالانه حدود 200 هزار تن است و تنها 10 درصد از این محصول مصرف داخلی دارد و 90 درصد دیگر صادراتی است. مصرف سالیانه? پسته برای هر خانواده? ایرانی حدود 2 کیلوگرم است. تولید و صادرات پسته ایرانی، سالانه در حدود 1?4 تا 1?7 میلیارد دلار برای ایران، درآمدزایی می‌کند. استان کرمان شهرستان رفسنجان ، شهرستان زرند شهر کشکوییه،شهرستان سیرجان، شهرستان انار و ، مراکز اصلی تولید پسته در ایران به‌شمار می‌آیند و 80 درصد پسته تولیدشده در ایران، از این مناطق به‌دست می‌آید. شهرستان بوئین زهرا در استان قزوین نیز سهم قابل توجهی از پسته تولیدی ایران را به خود اختصاص می‌دهد.

با این‌که پسته? ایران و آمریکا از یک نژاد هستند اما پسته? ایرانی طعم بهتری دارد. چیزی که بسیاری از توزیع کنندگان عمده? اروپایی هم آن را تأیید می‌کنند. مثلاً پسته ترکیه از نژاد دیگری است.

اقلیم مناسب کشت پسته

اولین قدم برای احداث باغهای پسته شناخت دقیق از شرایط آب و هوایی منطقه می باشد و انجام هر گونه فعالیتی بایستی با آگاهی از وضعیت اقلیمی مناطق صورت پذیرد در غیر اینصورت سرمایه گذاری ، با ریسک پذیری زیادی همراه خواهد بود. در جدول زیر شرایط محیطی مناسب ، قابل تحمل و نامناسب کاشت پسته ارائه شده است.

خسارات عمده ای که سرمای دیررس و گرمای زودرس بهاره در بعضی از مناطق به محصول پسته وارد می کند می طلبد که برای انتخاب رقم مناسب و سازگار با مناطق، مطالعه و بررسی دقیق اولیه به عمل آید

شرایط آب و خاک

خاک به عنوان بستر رشد و نمو درختان و آب به عنوان جریان دهنده کلیه مواد غذایی (به استثناء کربن) و مهمترین ماده ترکیبی نسوج گیاهی، از اساسی ترین فاکتورهای استقرار و رشد درختان می باشند، با توجه به تنوع آب و خاک، شناخت دقیق از وضعیت آب و خاک منجر به تصمیم گیری هدفدار در انتخاب محل احداث باغ پسته می گردد.

درختان پسته در خاکهای غنی، شنی لومی و با عمق زیاد و با EC آب و خاک پایین تر محصول خوب می دهند. احداث باغات پسته در آب و خاک مرغوب، باصرفه تر، اقتصادی و برگشت سرمایه سریع تر می باشد. تحمل پذیری پسته در شرایط شوری نسبی آب و خاک دلیل بر کاشت آن در خاکهای فقیر و شور نمی باشد بطوریکه با فقر خاک وبالارفتن شوری، عملکرد در واحد سطح کاهش یافته و بتدریج باغات غیراقتصادی می شوند. در جدول زیر EC مناسب، قابل تحمل و نامناسب آب و خاک برای درختان پسته ارائه شده است.

علاوه بر شوری بالای آب و خاک، وجود لایه سخت، شوری و قلیائیت خاک، وجود یک لایه کاملاً شنی در زیر لایه رسی، بالابودن سطح سفره های کاذب آب (زه) یا به عبارتی بالا بودن سطح ایستابی از عوامل محدود کننده کشت پسته می باشد که قبل از احداث باغ لازم است توسط متخصصین آب و خاک بررسی و در صورتیکه عوامل محدود کننده قابل رفع و شرایط ، قابل اصلاح باشد نسبت به اصلاح و سپس برای احداث باغ اقدام و در غیر این صورت بهتر است از احداث باغ صرفنظر گردد.

مراحل احداث باغ پسته

1. آماده سازی زمین
   تمام سطح زمین را با تراکتور شخم عمیق زده و اگر خاک تا عمق 2 متری دارای لایه سخت و یا بافت سنگین باشد باید با سوسولوز (ریپر) آنرا شکست و قابل نفوذ کرد و بعد از شخم هموار و تسطیح نمود، در صورتیکه بر اساس نظر کارشناسان آب و خاک اجرای آبیاری بابلر مورد نظر باشد تسطیح با شیب 2-1 درصد و در آبیاری قطره ای تسطیح نسبی کافی می باشد. (شکل 1)
2. تهیه نقشه باغ وپیاده کردن آن
   در تهیه نقشه باغ ، مشخص کردن موقعیت خیابانهای اصلی و فرعی، محل ایجاد تاسیسات، محل حفر چاه و محل استخر ذخیره آب (در صورت نیاز )، قطعه بندی مزرعه برای کشت ارقام مختلف و تعیین جهت کاشت ردیف درختان، فاصله ردیف ها از همدیگر و فاصله درختان روی ردیف و محل احداث بادشکن(در صورت نیاز ) و استقرار درختان نر مورد توجه قرار می گیرد.

مناسبترین فاصله ردیفها 6-7 متر و فاصله بین درختان 3-4 متر می باشد البته فاصله بین ردیف 4-6 متر و بین درختان 2-3 متر قابل تحمل می باشد. ضمناً فاصله بین ردیف کمتر از 4 متر و فاصله بین درختان کمتر از 2 متر نا مناسب می باشد.

1. آماده کردن وکاشت بذر در زمین اصلی
   در اواخر اسفند و اوایل بهار بذر‌ها را حدود 24 تا 48 ساعت (ترجیحاً 24 ساعت ) در آب خیس خیسانده، پس از شست‌و‌شوی با استفاده از سموم قارچ‌کش یا هیپوکلرید سدیم (مایع سفیدکننده) ضدعفونی می‌شود. پس آن باید بذرها را در کیسه‌های پارچه‌ای که به طورمنظم به‌مدت 4 تا 5 روز مرطوب نگه داشته‌شوند قرارداد (دمای مناسب برای جوانه‌زنی بذرها30-20 درجه سانتی‌گراد می‌باشد)بعد از جوانه زدن بذرها بایستی آنها را با قارچ‌کش ضدعفونی کرده و در محل مورد نظر کاشت.در زمین‌های با آب وخاک شیرین بذور جوانه زده مورد نظر برای کاشت را پس از گاورو شدن زمین (رسیدن به حد ظرفیت مزرعه ) د رمحل داغ آب زمین اصلی می‌‌کارند.چنانچه بافت خاک مزرعه سنگین باشد به منظور جلوگیری از سله بستن ، روی بذور داخل هر گودال را به وسیله ماسه می‌پوشانند. این عمل به رشد گیاه کمک فراوان می‌کند، چون نه تنها اکسیژن کافی در دسترس ریشه‌های نهال قرار می‌دهد بلکه موجودات هوازی مفید خاک را نیز به فعالیت وا می‌دارد. عمق کاشت بذر بستگی به اندازه بذر دارد .میزان تقریبی عمق کاشت حدود 2 تا 5 برابر بزرگ ترین قطر بذر است.

1. چاله کنی و کاشت نهال
   در صورت تمایل به کشت نهال در زمین اصلی ، در خاکهای نا مرغوب ، گودالی به قطر 5/0 تا 1 متر و عمق 5/1 مترایجاد و بعد از برداشتن خاک چاله و ریختن خاک مرغوب و مقداری کودهای آلی کاملاً پوسیده، به کاشت نهال اقدام می کنند.در خاکهای مرغوب ، چاله هایی به قطر 40 سانتی متر و عمق 60 سانتی متر که جای کافی برای استقرار ریشه نهال داشته باشد ایجاد می گردد.
   نهال بایستی دارای اصالت نژادی و سالم بوده یعنی عاری از بیماریهای قارچی مهم (ورتیسیلیوم، فیتوفترا، فوزاریوم) ، نماتد و آفات قرنطینه ای و سایر پاتوژنهای بیماری زا باشد. پایه توصیه شده بادامی زرند یا بادامی ریز می باشد.

   در مناطقی که خاکها به نماتد آلودگی دارند از کشت پسته با پایه اهلی (Pistacia vera ) خودداری نموده و در صورت اصرار به احداث باغ از پایه بنه (Pistacia mutica) استفاده شود.

   توصیه می شود از نهالهای گلدانی که ارتفاع نهالها بیش از 50 سانتیمتر و سن آنها 13 ماه می باشد استفاده شود.

   نهال را به طور صحیح در چاله حفر شده قرار داده و بعد از پر کردن گودال با مخلوطی از خاک مرغوب و کود دامی کاملاً پوسیده ، خاک اطراف نهال را با پا می کوبند تا ذرات خاک به حد ممکن به همدیگر فشرده و ریشه را محکم نگهدارند. پس از انجام این مقدمات باید اقدام به آبیاری نمود.

   در روش دیگر غرس نهال، چاله را قبلاً با خاک و مقداری کود دامی پوسیده پر و آبیاری نموده و بعد از نشست خاک و گاورو شدن به غرس نهال اقدام می کنند.

2. نصب قیم
   برای نگهداری نهال و جلوگیری از خم شدن در مقابل باد نصب قیم الزامی می باشد واین قیم حداقل باید برای دو سال در کنار نهال قرار گیرد. اتصال قیم به نهال توسط نوار پهن و نرم صورت می گیرد تا آسیبی به پوست نازک نهال وارد نشود.
3. احداث بادشکن
   در مناطق بادخیز که وزش باد تعادل اسکلتی درختان را به هم می زند و منجر به خسارت می گردد توصیه می شود در جهت عمود بر بادهای غالب منطقه و بفاصله 5 متر از اولین ردیف اقدام به کاشت بادشکن نمایید . مناسبترین درخت بادشکن در مناطق پسته خیز پسته نر می باشد که در این حالت فاصله بین درختان پسته نر به عنوان بادشکن 3-2 متر می باشد. از مزایای دیگر این بادشکن پراکنش گسترده و پوشش مطلوب گرده در زمان گرده افشانی می باشد .

پیوند درختان پسته

سه روش پیوند زنی در پسته کاربرد دارد : پیوند لوله ای ، پیوند شکمی و پیوند اسکنه ای. پیوند اسکنه ای از قدیم الایام در ایران کاربرد داشته، که به تدریج کنار گذاشته شده است. هم اکنون استفاده از پیوند لوله ای به دلیل سادگی، سرعت عملیات و درصد بالای جوش خوردن بین پایه با پیوندک رواج یافته و درختان پسته با استفاده از این روش تکثیر می شوند.

از آنجا که درخت پسته از نوع درختان صمغ دار است، ایجاد هر گونه خراش در تنه یا در شاخه های آن موجب تراوش صمغ می گردد که در مجاورت هوا سفت می شود. بنابراین در پیوند شکمی نهال پسته، شکاف افقی در پایین شکاف عمودی زده می شود تا صمغ مترشحه از شکاف افقی مانع رویش و رشد جوانه پیوندک نشود.

آماده سازی پایه، تهیه پیوندک وانجام عمل پیوند زنی

در اسفند ماه نهالهای 3-2 ساله پسته در زمین اصلی سربرداری می شوند. پس از رشد جوانه های جانبی، بسته به نوع آرایش تنه درخت، 3-1 شاخه جانبی بر روی پایه اصلی نگهداری شده و سایر شاخه ها حذف و بر روی شاخه های باقیمانده عملیات پیوند انجام می گیرد. در پیوند لوله ای هم اندازه بودن قطر پایه و پیوندک ضروری است، به همین منظور ابتدا پایه و شاخه مناسب پیوندک انتخاب می شود. زمان مناسب برای پیوند نهالهای پسته به طور عمده در اواخر اردیبهشت تا اوایل خرداد یعنی هنگامی است که درخت به راحتی پوست می دهد و دمای هوا در حد معتدل قرار دارد.

برای تهیه پیوندک حدود 3-2 سانتیمتر بالاتر از جوانه، شاخه را قطع کرده، سپس از 2 سانتیمتری زیر جوانه با چاقوی پیوند زنی پوست دور تا دور بریده می شود. بعد با انگشت پوست برش خورده را به آرامی چرخانده تا پوست حاوی جوانه به راحتی و به طور کامل از چوب جدا شود. پیوندک آماده شده به شکل استوانه ای حاوی جوانه می باشد. شاخه های جانبی نگهداری شده بر روی پایه نیز سربرداری شده و سپس به فاصله 3-2 سانتیمتر از بالا دور تا دور شاخه برش داده می شود و به روش تهیه پیوندک، پوست جدا می شود .

پس از آماده شدن پایه و پیوندک، پیوندک را که به شکل استوانه است روی چوب پایه قرار داده و به آرامی در محل خود مستقر می نمایند. در نهایت محل پیوند با نوار، به طور مناسب بسته می شود. توصیه می شود پیوند در ارتفاع 50-40 سانتیمتری پایه صورت گرفته و نهال به صورت تک تنه هدایت شود.

نسبت مناسب تعداددرختان نر به ماده

بررسی‌ها و تحقیقات نشان می‌دهد که دورترین فاصله موثر برای گرده‌افشانی که منجر به رسیدن حداقل یک دانه گرده به هر گل‌ماده می‌شود، 20متر است. بنابراین قرارگرفتن یک درخت‌نر در مرکز یک بلوک 5×5 درختان ماده، تراکم گرده مناسبی را در باغ ایجاد می‌کند .

حدود هشت سال پیش بود که «آلوئه‌ورا» برای اولین‌بار به سبد مصرف خانواده‌های ایرانی راه پیدا کرد. حالا دیگر دیدن برگ‌های باریک و بلند این گیاه خانواده کاکتوس در فروشگاه‌ها، نه‌تنها برای بسیاری از مشتریان عادی شده است که بازار ایران شاهد انواع و اقسام محصولات فرآوری شده آلوئه‌ورا یا همان صبر زرد به زبان بومی خودمان است. از کرم‌های مرطوب‌کننده و لوازم بهداشتی گرفته تا نوشیدنی و کمپوت آلوئه‌ورا.

این کاکتوس بسیار مقاوم با وجود هزینه ناچیز کشت، دارای ارزش تجاری قابل توجهی است به‌طوری که هر ‌هزار متر مزرعه زیرکشت این گیاه، سالانه تنها 5 تا 8 میلیون تومان هزینه دارد و در مقابل حدود 50 میلیون تومان درآمدزایی می‌کند. نیاز ناچیز به آبیاری، بی‌نیازی گیاه به کود و آفت‌کش‌ها و همین‌طور تجهیزات و ادوات گران قیمت کشاورزی، هزینه مزرعه‌داری این محصول را به‌طور قابل توجهی کاهش داده است.

به جز این موارد، آلوئه‌ورا به دلیل ویژگی‌های زیستی خاص قادر است در زمین‌های خارج از رده و غیرحاصلخیز ثمردهی کند و همین موضوع به علاوه مزیت‌های اقتصادی دیگر باعث شده است کشت و کار آلوئه‌ورا به یک کسب و کار ارزان با درآمدزایی بالا تبدیل شود. کارشناسان می‌گویند آلوئه‌ورا توانسته است کشاورزان تحصیلکرده را به مزارع ایران جذب کند و حالا با رونق واحدهای فرآوری و از سرگیری صادرات این محصول، بازارهای فروش آلوئه‌ورا رو به بهبود رفته و روند رشد به خود گرفته است. این موضوع در شرایطی اتفاق می‌افتد که اقتصادی نبودن کشت بسیاری از محصولات در بستر کشاورزی سنتی ایران، همواره مورد انتقاد کارشناسان بوده است.

با این حال مدل‌های تازه کشت و کار و جذب افراد تحصیلکرده به مزارع می‌تواند آغاز یک تحول مهم در کشاورزی ایران باشد. از آغاز کشت آلوئه‌ورا در ایران کمتر از یک دهه می‌گذرد. نبود واحدهای فرآوری آلوئه‌ورا، کشت و کار این محصول را در دوره‌ای با رکود مواجه کرد اما با توسعه واحدهای فرآوری این گیاه در 3 تا 4‌سال گذشته، مزارع آلوئه‌ورا حالا دوباره رونق تازه گرفته‌اند و امیدهای جذب بازارهای خارجی این محصول در بین ایرانی‌ها زنده شده است.

کشت اقتصادی با کمترین هزینه ممکن

کشت گیاه آلوئه‌ورا دارای مزایای ویژه اقتصادی نسبت به سایر محصولات کشاورزی است. «میثم کوکبی» کارشناس کشاورزی و مشاوره کشت گیاه آلوئه‌ورا درباره این مزایا می‌گوید: گیاه آلوئه‌ورا برخلاف بسیاری از محصولات کشاورزی قابلیت برداشت 20ساله دارد.

این موضوع به این معناست که در صورت کشت سایر محصولات، کشاورز ناچار است هر سال محصول را بکارد و برداشت کند که این مسأله هزینه زیادی به کشاورز تحمیل می‌کند. چون کشاورز ناچار است هر سال سرمایه‌ای برای شخم زمین، تهیه بذر و نهاده و کاشت مجدد محصول خود هزینه کند اما گیاه آلوئه‌ورا در صورت یکبار کشت، قابلیت برداشت تا 20‌سال را دارد که این امتیاز باعث می‌شود هزینه بسیاری صرفه‌جویی شود.

وی ادامه می‌دهد: علاوه‌بر برداشت 20ساله، گیاه آلوئه‌ورا ویژگی اقتصادی دیگری دارد که کشت آن را توجیه پذیر می‌کند. آلوئه‌ورا به‌ویژه نژاد بومی آن‌که به گیاه «صبر زرد» نیز مشهور است عاری از هرگونه قارچ و آفت است و همین موضوع گیاه را بی‌نیاز از تمام آفت‌کش‌ها و سمپاشی می‌کند و همان‌طور که می‌دانید یکی از پرهزینه‌ترین فاکتورهای کشت و کار تهیه سموم و آفت‌کش‌هاست. غیر از این، گیاه نیاز به هیچ‌گونه کود شیمیایی و اصولا تغذیه با کود ندارد که این دو آیتم هزینه کشت آلوئه‌ورا را مجددا کاهش می‌دهد و به دلیل ارگانیک بودن محصول مزایای تجاری آن را افزایش می‌دهد.

این کارشناس با اشاره به سایر ویژگی‌های اقتصادی کشت آلوئه‌ورا توضیح می‌دهد: یکی از موضوعات مهم در کشاورزی این است که محصول به موقع برداشت شود زیرا در نظر نگرفتن این موضوع می‌تواند به خرابی و فساد محصول و ضرر و زیان هنگفت کشاورز منتهی شود. همین موضوع خیلی اوقات توانسته است تولیدکننده را تسلیم دلال‌ها کند و برای پیشگیری از زیان بیشتر، کالای خود را با قیمت نازلی به فروش برساند اما در مورد گیاه آلوئه‌ورا الزام برداشت وجود ندارد. این به آن معناست که اگر برگ‌های گیاه مدت زمان بیشتری سر بوته بماند نه‌تنها ارزش تجاری خود را از دست نمی‌دهد بلکه با ایجاد ضخامت بیشتر برگ، هم عصاره و هم وزن محصول افزایش داشته و باعث درآمد اضافه می‌شود. کوکبی همچنین تأکید می‌کند: علاوه‌بر تمام این موارد هزینه کارگری در مزارع آلوئه‌ورا پایین‌تر است. یک هکتار مزرعه گوجه‌فرنگی در طول 2 ماه به 10 کارگر نیاز دارد این در شرایطی است که یک هکتار مزرعه آلوئه‌ورا به دلیل مقاومت بالا و در طول ‌سال به دو کارگر بیشتر احتیاج ندارد.

یک‌سال زنده ماندن، بدون آبیاری

اما مهم‌ترین ویژگی آلوئه‌ورا که کشت آن را در ایران توجیه می‌کند نیاز اندک گیاه به آبیاری است. آلوئه‌ورا همچنین از قابلیت زیست در فقیرترین اراضی برخوردار است. به گفته کارشناسان هر زمین کشاورزی که شرایط کشت و حاصلخیزی خود را ازدست داده است می‌تواند زیر کشت آلوئه‌ورا رفته و به این ترتیب دوباره احیا شده و به چرخه تولید بازگردد. کوکبی دراین‌باره توضیح می‌دهد: گیاه آلوئه‌ورا قادر است بدون آبیاری تا یک‌سال هم زنده بماند. همین مقاومت بالای گیاه باعث شده است که آلوئه‌ورا در زمین‌های غیرحاصل خیز و خاک شور نیز به بار بنشیند. غیر از این در صورت آبیاری مزرعه آلوئه‌ورا با سیستم قطره‌ای، مصرف آب آن باز هم کاهش قابل توجه دارد و همین موضوع مخارج آبیاری گیاه را تا حد ممکن کاهش می‌دهد. همین‌طور باید اشاره کنم که مزرعه آلوئه‌ورا را می‌توان با آب سخت یا آب شور نیز آبیاری کرد و این موضوع ثمردهی گیاه را تحت‌تأثیر قرار نخواهد داد.

5میلیون هزینه 50 میلیون تومان درآمد

اگر از هزینه تهیه زمین صرف نظر کنیم هر‌ 1000 متر مزرعه آلوئه‌ورا درحال حاضر بین 5 تا 8 میلیون تومان هزینه دارد و به‌طور متوسط سالانه حدود 50 میلیون تومان درآمدزایی می‌کند. این در شرایطی است که کارشناسان معتقدند با افزایش شمار کارخانجات فرآوری، این میزان درآمدزایی می‌تواند رکورد بالاتری به خود اختصاص دهد.

«ناصر شیرمردی» مشاور کاشت گیاه آلوئه‌ورا می‌گوید: به‌طور استاندارد در هر مترمربع 4 بوته آلوئه‌ورا کشت می‌شود که با در نظر گرفتن این پایه، یک مزرعه‌ هزارمتری نیاز به 4‌هزار بوته آلوئه‌ورا دارد. قیمت هر «پاجوش» (برای تکثیر گیاه) آلوئه‌ورا حدود 1200 تومان است که با این حساب حدود 5 میلیون تومان صرف تهیه گیاه مادر برای یک مزرعه‌ هزار متری می‌شود. این کارشناس ادامه می‌دهد: هر گیاه حداقل 4 تا 6 کیلو محصول می‌دهد و قیمت خرید هرکیلو برگ آلوئه ورا حداقل 900 تا 1200 تومان است. به این ترتیب اگر متوسط باردهی هر گیاه را 4 کیلوگرم درنظر بگیریم یک مزرعه‌ هزار متری با 4‌هزار بوته حدود 16 هزار کیلوگرم محصول می‌دهد.

بنابراین در یک دوره سود خالص حدود 19 میلیون تومان است. این در شرایطی است که گیاه مادر علاوه‌ بر باردهی حدود 10 تا 16 پاجوش نیز تولید می‌کند که از این میان باید 4 پاجوش گیاه حفظ شود و بقیه پاجوش‌ها قابل فروش است. اگر متوسط تعداد پاجوش‌ها را 10 عدد در نظر بگیریم در یک مزرعه ‌هزار متری 40‌ هزار پاجوش تولید می‌شود که هر پاجوش بین 800 تا 1000 تومان خرید و فروش می‌شود. در‌ سال اول کاشت، امکان 3دوره برداشت و از ‌سال دوم امکان برداشت 4 فصل یا 4دوره وجود دارد که اگر بخواهیم این مبلغ را با توجه به بازار فعلی در نظر بگیریم در یک‌سال می‌توان حداقل حدود 50 میلیون تومان درآمد داشت.

نکته مهم در مورد این گیاه آن است که چند ساله بوده و هزینه های کاشت فقط مربوط به سال اول بوده و پس از آن چندین سال قابل برداشت می باشد. با توجه به اینکه تولید این گیاه به آب، کود و مراقبت زیادی نیاز ندارد لذا از سال دوم بیشتر از 90 درصد تولید سود خالص می باشد.

خریداران برگ گیاه نیز معمولا کارخانجات دارویی و غذایی و همچنین عطاری ها می باشند. البته با توجه فزونی تقاضا نسبت به عرضه در حال حاضر شرکتهای متعددی هستند که محصولات کشاورزان را بصورت تضمینی خرید می نمایند و معمولا نگرانی بابت فروش محصولات وجود ندارد.

چنانچه قصد ایجاد یک سرمایه گذاری پایدار و مناسب را داشته باشید علاوه بر تولید گیاه در مقیاس حداقل ده هکتار باید به فکر ایجاد واحد صنایع تبدیلی نیز باشید. در این واحد انواع کنسرو مربا و محصولات غذایی و یا دارویی آلوئه ورا را تولید نمایید. حداقل سرمایه گذاری برای این مجموعه حدود 14 میلیارد تومان بوده و برای 75 نفر نیز می توانید اشتغالزایی نمایید. نرخ بازده داخلی این سرمایه گذاری بیشتر از 40 درصد می باشد که بسیار قابل توجه می باشد.

قابلیت برداشت 4 فصل آلوئه‌ورا

میثم کوکبی هم درباره دوره باردهی آلوئه‌ورا به «شهروند» می‌گوید: این گیاه 4 فصل است و در تمام فصول ‌سال قابلیت باردهی دارد اما در اولین دوره کشت، محصول پس از 6 ماه قابل برداشت است و پس از این دوره گیاه می‌تواند هر 3 ماه یکبار محصول بدهد. میزان نیاز گیاه به آبیاری هر پنج روز یکبار است و هر بوته حدود 10 لیتر آب مصرف می‌کند. در صورت استفاده از سیستم آبیاری قطره‌ای میزان آب مورد استفاده به‌طور قابل توجهی کاهش پیدا می‌کند. درحال حاضر هزینه تجهیز هر هکتار زمین کشاورزی به آبیاری قطره‌ای بین 800‌هزار تا یک‌میلیون تومان است. به جز عملیات شخم‌زنی زمین در ابتدای کشت گیاه، یک مزرعه آلوئه‌ورا به ماشین‌آلات و تجهیزات کلان دیگری نیاز ندارد و برداشت از گیاه نیز به صورت دستی انجام می‌شود. ضمن این‌که مزرعه به عملیات سمپاشی و کوددهی نیاز ندارد.

از عرق آلوئه‌ورا تا صادرات ژل به سوییس

بازار فروش آلوئه‌ورا در ایران از حدود 3‌ سال پیش رونق بیشتری پیدا کرده و متنوع‌تر شده است. این موضوع را میثم کوکبی کارشناس کشاورزی می‌گوید. او درباره جزییات بازاریابی برای این محصول، توضیح می‌دهد: تقریبا تا حدود 5‌ سال پیش هیچ صنعت و واحد فرآوری آلوئه‌ورا در کشور وجود نداشت و همین موضوع افول دوره‌ای کشت و تولید این گیاه را به دنبال داشت اما درحال حاضر وضع بهتری رقم خورده است و روزبه‌روز به تعداد واحدهای فرآوری آلوئه‌ورا در کشور اضافه می‌شود.

وی ادامه می‌دهد: درحال حاضر علاوه‌بر بازار فروش فله آلوئه‌ورا، این گیاه در تناژ بالا برای بهره‌برداری در کارخانه‌های تولید مواد غذایی مانند نوشیدنی، مربا، کمپوت و… خریداری می‌شود. به جز این ژل و پودر ژل آلوئه‌ورا مصارف بهداشتی دارد و توسط کارخانه‌های تولید لوازم بهداشتی و آرایشی خریداری میشود. ضمن این‌که در ایران یک واحد تولیدی به صورت اختصاصی اقدام به تولید عرق آلوئه‌ورا کرده است همین‌طور یک کارخانه تولید مواد بهداشتی و آرایشی نیز وجود دارد که تمام محصولات خود را با استفاده از عصاره طبیعی این گیاه تولید می‌کند.

این کارشناس تأکید می‌کند: بخشی از تولید آلوئه‌ورا به تازگی به خارج از کشور صادر می‌شود که برگ خام این گیاه بیشتر به ترکیه و کردستان عراق و تعدادی از کشورهای آسیای میانه صادر شده است. صادرات بوته و پاجوش گیاه نیز درحال حاضر به کشورهای قبرس، عراق و پاکستان انجام می‌شود. علاوه‌بر این بخشی از محصولات فرآوری شده مانند ژل و پودر ژل آلوئه‌ورا به سوییس صادر می‌شود.

«ناصر شیرمردی» کارشناس و مشاور کشت آلوئه‌ورا نیز درباره نحوه فروش داخلی این گیاه می‌گوید: مزرعه‌داران معمولا پیش از یک دوره کشت و برداشت با کارخانه‌ها و تجار متقاضی قرارداد فروش امضا می‌کنند. براساس این قرارداد فروش 75‌درصد پرداخت، پیش از برداشت گیاه انجام می‌شود و 25‌درصد باقیمانده در زمان تحویل کلیه محصول پرداخت می‌شود.

آلوئه ورا گیاهی علفی و از راسته ی مارچوبه ای ها و بی ساقه دارای برگ های نیزه ای ، گوشتی و با لبه های دانه دار است . رنگ آن سبز خاکستری می باشد .گل های آن بر روی سنبله ای می روید که گاه تا نود سانتی متر درازا دارد . آلوئه ورا گیاهی چند ساله از خانواده سوسن (lily family ) و بومی آفریقا و مناطق مدیترانه ای است و از دیر باز در مناطق خشک _ گرمسیری جهان هم به عنوان گیاه زینتی و هم گیاه درمانی کشت می شود .

کاشت و پرورش آلوئه ورا معجزه آسا

دویست و چهل گونه مختلف از آلوئه ورا وجود دارد که تنها چهار نوع از آن دارای ارزش غذایی است . گیاه آلوئه ورا به واسطه برگ های کلفت آبدار و کوزه مانند خود مشخص می شود . مراقبت از گیاه آلوئه همانند گیاه کاکتوس است.

طریقه تکثیر

طریقه تکثیر وپرورش گیاه آلوئه ورا بسیار آسان است. با اینکه گونه های این گیاه هر کدام بومی مناطق مختلفی هستند. لیکن می توانند در محیط های مشابه زندگی کنند. معمولا تکثیر گیاه از طریق بذر، قلمه، پیوندو کشت مجدد پاجوشهای گیاه صورت می گیرد.

پیوند

آلوئه ورا مانند سایر گیاهان به طریق پیوند تکثیر می گردد بهترین موقع پیوند زدن در حین فصل رشد است در این موقع گیاه قوی بوده و دارای شیره گیاهی کافی جهت پیوند و اتصال است. در ضمن می توان به صورتهای مختلف گیاه را پیوند زد.

قلمه

یکی دیگر از طرق تکثیر گیاه آلوئه ورا(آلوورا) قلمه است. قلمه ها را معمولا از سر ساقه یا از قسمتی از ساقه که دارای جوانه برگی است انتخاب می کنند .
میتوان از قلمه ها ی برگ نیز جهت تکثیر استفاده کرد. برای این کار برگهای گوشتی را به قطعات کوچک تقسیم کنید. بعد سر شاخه ها را با علامتی مشخص کرده (برای جلوگیری از وارونه کاشتن) به منظور خشک شدن آن ها را مدت یک هفته در سایه قرار دهید. پس از آن ته هر قلمه را در خاک داخل کنید.

بذر

برای بدست آوردن نهال های زیاد میتوان بذور این گیاهان را در جعبه و یا خزانه کشت کرد. لیکن اگر تعداد کمی نهال نظر باشد بایستی از گلدان های کم عمق استفاده کرد.در این روش سرعت تولید گیاه پایین است و گیاهان همسانی تولید نمی‌شود و به دلیل پدیده نر عقیمی و دگرکشتی افزایش تفرق ژنتیکی قابل توجهی در نتایج ظاهر خواهد شد. در فصل بهار بذر گیاه آلوئه ورا را در گلخانه، در دمای حدود 21 درجه سانتی گراد کشت می نمایند.

بذور آلوئه باید حداکثر تا عمق 1 سانتی متری خاک کشت شود. چرا که در کشت عمیق تر جوانه زنی بذر کاهش می یابد.حفظ رطوبت خاک بسیار با اهمیت است. این بذور معمولاً بعد از 1 الی 6 ماه پس از کشت شروع به جوانه زنی می نمایند. وقتی ارتفاع نهال های جدید به حدود 3 سانتی متر رسید قابل انتقال به گلدان های مجزا هستند.این نهال ها باید در خاک سبک و با زهکشی خوب کشت گردند. در زمان جابه جایی نهال ها بایستی نهایت دقت جهت خودداری از صدمه رسیدن به ریشه ها اعمال گردد. البته در این روش تکثیر، سرعت تولید گیاهی پایین می باشد.

پاجوش ها

کاشت پاجوش ها یا جوانه های کوچک موجود در کنار شاخه اصلی یکی دیگر از روشهای تکثیر است. چون این گونه از گیاهان جوانه های کوچک در کنار شاخه اصلی تولید می کند میتوان به راحتی آنها را از مادر جدا کرد و ریشه دار ساخت .پاجوشها از تنه اصلی تغذیه می کنند ودارای رنگ سبز روشن هستند در صورت قطع برگهای پایه اصلی به علت وجود پاجوش گیاه به صورت افقی رشد خواهدکرد این گیاه می تواند حتی چندین سال بدون نیاز به تعویض گلدان به رشد خود ادامه دهد. زیرا پاجوش تولید می کند بنابراین تعویض گلدان زمانی ضروری به نظر می رسد که قسمت هوایی بسیار رشد کرده و به صورت انبوه در آید این گیاه بسیار زیاد است و می تواند در هر خاکی رشد کند ولی خاکهایی که زهکشی خوبی داشته باشد را ترجیح میدهد.

حدوداً هر شش ماه 10 پاجوش بر روی ریشه‌ها و لابه‌لای برگ‌های خشکیده بوته‌های آلوئه ورا بوجود می‌آید که در این روش تغییر ژنتیکی و خواص آن خیلی کم است و گیاهان همسانی تولید می‌شوند.جهت تولید تجاری آلوئه، کشت آن فقط از طریق پاجوش قابل توصیه است. پاجوش های با طول عمر حدود 4-3 ماه و دارای 5-4 برگ و به ارتفاع حدود 25-20 سانتی‌متر جهت کشت بسیار مناسب هستند.

برای استفاده از پاجوش ها به عنوان تکثیر باید آنها را هنگامی که به نسبت کافی رشد کردند در مرحله اول در گلدانها کاشته و به مقدار کافی آبیاری نمود بعد از این مرحله تا مدت سه هفته نباید به گلدانها آب داد این عمل سبب می شود که ریشه های جوان قدرت جذب آب را پیدا کنند . رنگ برگهای جدید ممکن است برای مدتی به رنگ خاکستری و یا قهوه ای تغییر کند ولی بعد از مدتی به رنگ طبیعی در خواهد آمد.

کشت بافت

در این روش کشت بافت با به دست آوردن سلول‌های بنیادی گیاه و تمایز آن ها امکان تولید یک گیاه کامل به وجود می‌آید به این صورت که در روش کشت بافت گیاه آلوئه ورا یک بخش کوچکی از سلول‌های انتهایی در حال تکثیر گیاه کشت داده می‌شود و گیاه کامل بدست می‌آید از بارزترین مزیت‌های روش کشت بافت سرعت بخشیدن به تکثیر (در حدود 50 الی 200 برابر) کنترل ژنتیکی گیاه، تولید گیاهان همسان و دارای ثبات ژنتیکی و تغییر نکردن خواص آن ، کنترل آلودگی‌ها و بیماری‌ها بازدهی اقتصادی بالا می باشد.

منبع : ایـ توجیهی - اموزش کشت آلوئه ورا

طرح پرورش گیاه آنغوزه یکی از پرسودترین گیاهان

طرح زراعت آنغوزه با نام علمی Ferula assa foetida

درباره گیاه آنغوزه

آنغوزه از گیاهان دارویی مهم تیره چتریان با خواص فراوان است.گیاه تولید کننده آنغوزه به نام‌های فارسی خوراکما، آنگوزاکما و کورن کما، بوته ای بزرگ، علفی و چند ساله است که ارتفاع آن گاهی به 2/5 متر می‌رسد. ساقه آن نسبتاً محکم و ضخیم با سطحی خشن است.

برگ‌های قاعده بزرگ و ضخیم هستند؛ به طوری که طول آن‌ها تا 60 سانتی متر می‌رسد. این برگ‌ها تقسیمات زیادی دارند به طوری که به قطعاتی (لوب دار) دندانه دار تبدیل می‌شوند. گل‌های این گیاه زردرنگ هستند و به صورت گل آذین چتری در انتهای ساقه قرار می‌گیرند.
میوه ها دوفندقه ای، بیضی شکل و تقریباً مسطح می‌باشند که روی هر کدام پنج خط وجود دارد و کناره ها بال مانند هستند. رنگ میوه‌ها قهوه ای تیره است. از ریشه یا قاعده ساقه این گیاه بر اثر تیغ زدن ماده ای به نام اولئوگم رزین به دست می‌آید که به آنغوزه مشهور است. آنغوزه ابتدا شیری رنگ است و مزه ای تند و تلخ و نیز بوی بد و متعفنی دارد که تهوع آور است؛ به همین دلیل از قدیم به نام مدفوع شیطان معروف شده است. این گیاه در ایران (استان خراسان، بلوچستان، کرمان و نواحی جنوبی) وجود دارد.

اهداف

1. جلوگیری از تخریب رویشگاههای اصلی گیاه
2. اقتصادی کردن زراعت برای کشاورزان در روستاهای دارای پتانسیل کشت گیاه مذکور
3. ایجاد اشتغال پایدار و جلوگیری از مهاجرت روستاییان
4. تولید بذر جهت گسترش رویشگاهها در مراتع مستعد

مقدمه:

بخل آسمان برگستره وسیعی از کشورمان بر کسی پوشیده نیست بارندگی متوسط سالانه 70 میلی متر و تبخیر 3000 میلی متری در شهرستان خوربیابانک گویای وضعیت منابع آب در شهرستان است. کشتهای سنتی از قبیل جو و گندم با نیاز ابی بیش از 10000 متر مکعب و عملکرد متوسط سه تن در هکتار گویای غیر اقتصادی بودن زراعت در شهرستان است (بخاطر محدودیت آب نمیتوان سطح زیر کشت را افزایش داد تا زراعت جو و گندم اقتصادی شود.).
پس از این مجمل لزوم تغییر الگوی کشت محرز می شود.

چرا انغوزه جایگزین شود؟

دلایل فراوان است اما به مواردی اشاره میکنم

1. گیاه از نظر نیاز به اب کم توقع است تنها با یکدهم نیاز ابی جو و یا گندم میتوان از زراعت ان بهره برد.
2. مقاوم بودن : مقاومت در برابر سرما و گرمای شدید و قابلیت ثمردهی بعداز یک دوره طولانی خشکسالی از مزیتهای دیگر این گیاه است.
3. اشتغالزایی بالا: یک نفر به طور مستمر وسالانه برای هر هکتار کشت به کار گرفته می شود.
4. قابلیت کشت تلفیقی: از خصوصیات دیگر این کشت این است که می توان آن را با زیره سیاه که گیاهی پایا است ویا قدومه شیرازی که گیاهی یکساله است به صرت تلفیقی کشت نمود و از هر دو کشت سود قابل توجهی به دست اورد.
5. تنوع برداشت از یک کشت چهار محصول متفاوت برداشت می شود.
   • برداشت برگ: برگ گیاه پس از برداشت در سایه خشک می شود و به عنوان ضد عفونی کننده دستگاه گوارش انسان ، دام و طیور استفاده می شود.
   • برداشت شیرابه: شیرابه استحصالی آن که از اقلام ارز اور و صادراتی کم نظیر کشور به حساب می آید و در کشورهای پیشرفته بیش از 600 نوع دارو از آن می سازند.
   • برداشت انغوزه: برداشت مخلوطی از شیرابه و لایه هایی از ساقه زیر زمینی که به انغوزه معروف است و کشورهایی با جامعه گیاه خوار به عنوان ادویه ضد نفخ از مشتریان پروپاقرص آن هستند.
   • برداشت بذر: که حداقل استفاده از آن گسترش رویش گاه هاست

ظرفیت اقتصادی طرح

با مقدار آب معین و لازم برای کشت یک هکتار گندم می توانیم ده هکتار آنغوزه کشت کنیم. بهره برداری و برداشت از مزرعه در سال پنجم انجام می شود سال ششم تنفس خواهد بود و دوباره سال هفتم برداشت تا 500 الی 2000 کیلو از هر هکتار می باشد .این مقدار آنغوزه از نظر وزنی چندین برابر گندمی است که میتوانستیم تولید کنیم .

هزینه ها و سود کشت آنغوزه در سال 98

1. هزینه بستر سازی و تهیه بذر و کاشت بذر و کود مورد نیاز و آبیاری سالانه برای هر هکتار جمعا 3 میلیون تومان است.
2. هزینه ی برداشت ، سالانه 240 نفر کارگر برای برداشت محصول در هر هکتار لازاست. (از اول خرداد تا پایان شهریور هر روز دو کارگر) 240 نفر× 50 هزار تومان دستمزد هر کارگر =12.000.000

جمع هزینه ها

(12.000.000 تومان هزینه برداشت)+(3.000.000 تومان هزینه کاشت و داشت) = 15.000.000 تومان

درآمد کشت آنغوزه در هر هکتار

• بسته به گونه آنغوزه و شرایط منطقه در یک هکتار بین 500 تا 2000 کیلو برداشت خواهید داشت.برای رسیدن به حداکثر بازدهی برداشت (2 تن) نیاز به فراهم سازی شرایط و امکانات خاصی است که شما می توانید با شرکت در دوره ی تخصصی آموزش کشت آنغوزه این موارد را آموزش ببینید و محصولی با بهترین کیفیت و بازدهی در دوسال بهره برداری (سال پنجم و هفتم) داشته باشید.
• قیمت بسته به نوع آنغوزه و کیفیت محصول کیلویی بین 400 هزار تا 1,200,000 تومان بصورت تضمینی خرید می شود.
• طبق آمار و ارقام بالا حداقل درآمد سالیانه(در دو سال بهره برداری) 200 میلیون تومان خواهد بود.

کشت گلخانه ای زعفران به شیوه ی آیروپونیک

در روش کشت گلخانه ای زعفران که ابتکار کشور چین و فردی به نام ژائوجی بوده است، پیازها را در ماه های خرداد الی تیرماه و یا هفته اول مرداد ماه (چنانچه پیاز متعلق به منطقه ی سردسیری باشد) تهیه می گردد و البته بهترین زمان جهت تأمین پیاز به شکل عمومی خردادماه می باشد که پیاز زعفران در خواب کامل بسر می برد. و در این زمان نقل و انتقال و جابجایی ها در گل انگیزی و تشکیل گل در قسمت های مرکزی پیاز تأثیر سوئی ایجاد نمی کند.

پس از تهیه پیاز، آن ها را در شرایطی که تهویه و رطوبت مناسب و نور کنترل شده دارد، نگهداری می کنند و در اواسط مرداد ماه الی اول شهریورماه پس از ضدعفونی و پاکسازی پیازها را به مکان پوشیده (گلخانه) منتقل می کنند و در طبق های چوبی در سایزهای دلخواه چیده می شوند، در طول 3 ماه که پیازها در گلخانه قرار دارند کنترل هایی به لحاظ نور و دما رطوبت روی آن ها اعمال می شود و در موعد اواسط آبان ماه الی آخر آبان ماه گلچینی انجام شده و پس از آن پیاز ها به زمین منتقل می شوند.

در فاصله آذر ماه الی انتهای اردیبهشت ماه تحت تیمارهایی خاص به لحاظ کود آبیاری و محلول پاشی قرار می گیرند (سوای غنی سازی خاک) و این چرخه ی انتقال از گلخانه به زمین و از زمین به گلخانه همه ساله تکرار می شود.

شیوه ی کشت سنتی زعفران

در شیوه ی سنتی پیاز زعفران که معمولاً شامل پیازهایی هستند که 7 الی 8 سال از آخرین نقل و انتقال آن ها از یک زمین دیگر می گذرد و به صورت خشکه کنی از زمین قبلی خارج شده اند، پس از آماده کردن زمین به لحاظ شکل فیزیکی خاک و افزودن اغلب، کودهای حیوانی خشک و پوسیده شده (کود گاوی پوسیده) و کودهای شیمیایی در زمین های مذکور در موعد اواسط شهریور الی اوایل پائیز کاشته می شوند و اولین آبیاری به فاصله 10 الی 15 روز پس از کاشت که مصادف است با نیمه مهرماه الی بیستم مهرماه انجام می شود که پس از 15 الی 20 روز اولین گلهای زعفران را میتوان مشاهده کرد و عملیات چیدن گلها تا پایان آبان ماه ممکن است ادامه داشته باشد.

در نقاط سردسیری گلچینی زودتر شروع می شود و زودتر هم به پایان می رسد و در نقاط گرمتر این مسأله کمی به تعویق می افتد. پس از گلچینی معمولاً وجین علفهای هرز انجام می شود و این عمل وجین کردن در هر زمان که علفهای هرز دیده شوند ضروری بنظر می رسد، چون علفهای هرز در بهره کشی از مواد غذایی خاک با گیاه زعفران رقابت می کنند.

در سابق که منابع آب بیشتر بوده هر 15 الی 20 روز آبیاری انجام می شده است و در حال حاضر بدلیل کاهش منابع آبی و حاکم بودن دوره خشکسالی بر کشور عزیزمان، این دوره های آبیاری به فواصل 45 روزه موکول شده است و مجموعاً 4 الی 5 بار آبیاری تکرار می شود و گاهاً به باور اشتباه کشاورز سنتی از گیاه زعفران، مبنی بر اینکه گیاه زعفران تمایل به آب ندارد تعداد این دفعات به کمتر از حدود ذکر شده هم تنزل می یابد. در اردیبهشت ماه قبل از خشک شدن برگهای زعفران تقریباً در هفته اول اردیبهشت ماه برگهای زعفران را قبل از زرد شدن می تراشند که جهت تغذیه دام استفاده می شود.

در ماه های خرداد الی پایان شهریور ماه مراقبت می گردد که آب در مزرعه ی زعفران راه پیدا نکند چون موجب سبز شدن برگها و ایجاد تداخل در گلدهی در موعد مقرر می نماید. و چنانچه به عنوان مثال آبیاری یا نفوذ آب در مرداد ماه صورت گیرد موجب بروز برگها و سپس گلها می شود و نیز انرژی پیاز و زمین صرف رشد برگها می شود و در اندازه و کیفیت گلها اثر منفی می گذارد. و این چرخه همچنان برای مدت 7 الی 8 سال تکرار می گردد.

باتوجه به توضیحات ارائه شده در این بخش از مقاله به مقایسه مزیت های کشت گلخانه ای نسبت به کشت سنتی می پردازیم؛

مقایسه کشت گلخانه ای زعفران با کشت سنتی

در کشت سنتی در سال اول هزینه شخم و فرآوری ابتدائی زمین و افزودن کودهای حیوانی و شیمیایی را داریم و فقط یک بار هزینه کاشت پیازهای بذری را برای 7 الی 8 سال آینده پرداخت میکنیم و در عوض بدلیل ماندگاری چندین ساله ی پیاز در زمین هزینه وجین کردن علفهای هرز که شامل هزینه های کارگری می باشد را متحمل می شویم و نیز از سال دوم همه سال در اواسط مهرماه کود حیوانی و شیمیایی تکرار می شود و هزینه سله شکنی (شخم سطحی به عمق 5 الی 8 سانتی متر) را همه ساله در برنامه خواهیم داشت و نیز در کشت سنتی قبل از کاشت زعفران جهت تأمین رطوبت مناسب از چند روز قبل یک آبیاری انجام می شود که پس از آن شخم و دیسک مرحله ی آخر را اعمال می کند که خاک نرم و آماده شود و نیز یک آب در 10 روز الی 15 روز قبل از موعد گلچینی به زمین داده می شود که شرح آن را در قسمت قبل بیان کردیم و در روش آیروپونیک این 2 آبیاری تبدیل به چندین لیتر آب جهت تبخیر و رطوبت سازی و یک کود آبیاری در ماه آخر پائیز که هوا سردتر است، می شود.

هزینه پرداخت یک مرحله آب بها و نیروی کارگری را در کشت سنتی نسبت به گلخانه ای در این مرحله تجربه می کنیم و از طرفی در کشت سنتی بدلیل استفاده از پیازهای به اصطلاح با عمر 7 الی 8 ساله ی ریز و فصل جابجایی نامناسب (ایام خواب ظاهری) عملاً برداشت محصولی در سال اول نخواهیم داشت و یک سال خواب سرمایه و زمان را متحمل می شویم و از طرفی به سودی از بابت برداشت محصول نیز نخواهیم رسید (حبس سود) و در قیاس با کشت گلخانه ای با تهیه پیاز با وزن مناسب در قبال پرداخت 30% بهای بیشتر بابت پیاز (سوای از بازار سیاه و سوء استفاده هایی که در تأمین پیاز مناسب شایع شده است) و رعایت زمان تهیه پیاز زعفران باتوجه به دوران خواب و بیداری و انتقال به گلخانه از همان سال اول شاهد برداشت محصول خواهیم بود و نیز تشکیل و پرورش پیازهای دختری درشت تر و مناسب تر را در سیستم کشت گلخانه ای (آیروپونیک) شاهد خواهیم بود که موجبات افزایش تناژ محصول را نسبت به وزن معین در سال های بعد رقم خواهد زد.

• نکته ی قابل توجه بعدی که در کشت سنتی یک تهدید جدی می باشد احتمال شیوع بیماری های زعفران اعم از قارچ و کنه می باشد که احتمال گسترش و انتقال آن از یک مزرعه به مزرعه دیگر را در بحث کنه گزارش کرده اند و نیز سرایت ابتلا به قارچ نیز در سیستم کشت سنتی بیشتر است و علت این مسئله ماندگاری چندین ساله ( 7 الی 8 ساله) پیاز زعفران در خاک می باشد و همانگونه که می دانید سرایت بیماری ها و عوامل بیماری زا در محیط خاک به مراتب بیشتر از گلخانه زعفران میباشد چون پیاز ها مدام در ایام گلخانه در رویت ما قرار دارند و نیز سالی یک بار از زمین جدا شده و پیاز های آلوده را هر ساله می توانیم حذف کنیم و نیز در بین پیازهای زعفران در طبقه های چوبی (بدون بستر خاک) فاصله ی نیم سانتی متری وجود دارد که در جلوگیری از سرایت احتمالی قارچ به پیازهای دیگر عامل بازدارنده می باشند.
• نکته ی بعدی که مزیت واضح سیستم کشت گلخانه ای زعفران نسبت به سیستم کشت سنتی است، کنترل عوامل جوی پیش بینی نشده و نامساعد می باشد از قبیل سرما و یخبندان هنگام گلدهی، موج گرما هنگام گلدهی، باران نابه هنگام در زمان گلدهی که همگی موجب به خسارت و ضرر و زیان جدی می شود و نیز آسیب از ناحیه جانوران از قبیل موش کور- جوجه تیغی- خرگوش- گراز و …
• در هنگام گل دهی با توجه به اینکه موعد گلدهی حساس ترین موعد به لحاظ اقتصادی و سودآوری می باشد و تمام تلاش کشاورز و گلخانه دار بابت استحصال گل زعفران می باشد و در غیر این صورت آفت جانوران بعد از موعد گل دهی در هر دو سیستم محتمل می باشد.
• مزیت دیگر کشت گلخانه ای زعفران (آیروپونیک) گلچینی ارزان تر و راحت تر می باشد که آسیب های وارده به بدن نیروی کار را در حین انجام این عمل با مشقت به حداقل می رساند به شکلی که در شیوه ی کشت گلخانه ای عمل گلچینی به صورت نشسته و پشت میز کار در شرایط مناسب انجام می شود ولی در شیوه ی سنتی، معمولاً موعد گلچینی مصادف است با فصل سرما و ساعات تاریک و سرد سحرگاه و شرایط ناهموار زمین های مزروعی و در نهایت هزینه بیشتر کارگری صورت میگیرد.
• مزیت دیگر کشت گلخانه ای زعفران (آیروپونیک) تولید محصولی با کیفیت بالاتر به لحاظ شکل ظاهری محصول (طول رشته ی کلاله ی بیشتر و قلم درشت تر) و نیز به لحاظ کیفیت رنگ، طعم و عطر که متأثر از سه فاکتور پیروکسین- کوروپیروکسین و سافرانال می باشد، بالاتر است.
• و اما مهمترین مزیت کشت گلخانه ای زعفران میزان برداشت محصول است که نسبت به برداشت خاکی چند برابر می باشد. به لحاظ تولید به ازای هر صد متر گلخانه در 5طبقه با 500 متر سطح کشت، میانگین 10 الی 15 کیلو گرم ( در ایده آل ترین شرایط ) به ازای 6 تن پیاز با وزن 30گرم ، زعفران خشک شده برداشت می شود. نکته بسیار مهم این است ، با توجه به اینکه در سال اول،پیازی که در گلخانه استفاده میشود،از زمینی گرفته شده که 8 سال زیر خاک بوده و خوب تغذیه نشده است،نمیتوان توقع محصول زیادی داشت. چون این نوع پیاز به هیچ عنوان مرغوب نمیباشد. ولی در سالهای بعد با رعایت مواردی که در دوره های آموزشی کشت گلخانه ای زعفران مهندس عباسنیا گفته میشود و تغذیه مناسب پیازها ، میتوان به این میزان دست یافت.

و نکته ی پایانی که فصل الخطاب این مقایسه می باشد این است که در سیستم سنتی کشت زعفران، پس از گذشت 7 الی 8 سال به دلیل فقر شدید مواد مغذی خاک، پیازها تحلیل می روند و به حکم ضرورت پیازها از زمین خارج می شوند و زمین را تخلیه می نمایند، نکته ی حائز اهمیت در این مسئله اینجاست که بنا بر اقرار عموم کشاورزان سنتی حداقل تا مدت زمان 4 سال نمی توان در آن زمین زعفران کشت نمود و این مسئله دو راه حل دارد که هر دو مشمول هزینه می باشد.

راه حل اول اینکه برای کشت مجدد پیاز ها زمین جدیدی که چندین سال زعفران در آن کشت نشده باشد به صورت آیش و آماده داشته باشیم یا اجاره کنیم که در هر صورت موجب به حبس سود و یا هزینه اجاره ی قابل توجه خواهد بود.

راه حل دوم اینکه پس از استخراج پیازها از آن زمین، با کشت گیاهانی نظیر لوبیا و گندم به مدت چهار سال پیاپی موجبات تقویت زمین را فراهم آوریم و نکته جالب توجه شخم زدن و برهم زدن گندم سبز شده در خاک زمین است که به اصطلاح کشاورزان سنتی کار خراسان به آن گندم چپ کردن می گویند.

بنابراین در راه حل دوم نیز صرف هزینه و حبس سود ناشی از کشت نکردن به مدت چهار سال متوالی را خواهیم داشت به علاوه هزینه ی کشت گندم (هزینه بذر و آبیاری و کارگر و …). توجه داشته باشیم که بهای اجاره زمین های زراعی در اقلیمی که زعفران کاری در آن جا مرسوم است مبالغ قابل توجه می باشد چرا که با هر سال برداشت زعفران سود آوری و ارزش افزوده ی قابل توجه ای از این زمین های زراعی مورد انتظار مردم می باشد.

خلاصه فواید کشت گلخانه ای زعفران

• قابل کشت در سراسر ایران و دنیا
• قابل اجرا در متراژ های پایین
• کم هزینه
• فقط یک بار هزینه خرید تجهیزات و پیاز میکنید و از همان پیاز ها در سال های بعد استفاده میکنید
• مصرف اب کم
• کنترل شرایط جوی که بر روی گلدهی و گیاه اثر منفی و مخرب دارد
• عملیات برداشت بسیار اسان گل زعفران
• تولید محصولی با کیفیت بسیار بالا به لحاظ شکل ظاهری محصول (طول رشته ی کلاله ی بیشتر و قلم درشت تر) و نیز به لحاظ کیفیت رنگ، طعم و عطر که متأثر از سه فاکتور پیروکسین- کوروپیروکسین و سافرانال می باشد، بالاتر است
• سود دهی بسیار بالا

معایب کشت گلخانه ای زعفران

با توجه به اینکه فرآیند کشت گلخانه ای زعفران به صورت تلفیقی از گلخانه و زمین میباشد،بزرگترین ایرادی که میتوان به این نوع کشت گرفت،در زمان انتقال به خاک میباشد که برای هر صد متر گلخانه تقریبا بین 3تا 5 هزار متر زمین مورد نیاز میباشد.

پیاز در آذرماه پس از دوره گلدهی برای تغذیه باید به زمین منتقل شود. که این کار باعث هزینه های اضافی برای کشاورزان میباشد.

البته ناگفته نماند خود این کار نیز مزایایی به دنبال دارد. چون کشاورز هر سال پیاز جدید را از زمین درآورده،جوانه های جانبی را حذف، و پیاز با کیفیت بهتری در گلخانه خواهد داشت.

توجه داشته باشید هرچه تغذیه پیاز، آبیاری و محلول پاشی در زمانی که زیر خاک هست،با دقت بیشتری انجام شود،در زمان برگشت به گلخانه شما دارای میزان بیشتری کلاله خشک میباشید.

اقدامات لازم برای شروع کشت گلخانه ای زعفران

ابتدا نیاز به یک فضای سرپوشیده می باشد. متراژ و ابعاد فضا می تواند متفاوت باشد. ولی باید بتوان شرایط اصولی کشت را مهیا نمود.

سپس اقدام به قفسه بندی سالن وتهیه طبق های مناسب برای این کار می نماییم. بهترین جنس برای قفسه ها قفسه فلزی می باشد. که مقاوم بوده (تحمل وزن طبق و پیازها داشته باشد) و در مقابل رطوبت سالن و دیگر عوامل دچار زنگ زدگی و آسیب نشود.

فرایند کشت گلخانه ای زعفران

1. خرید پیازهای زعفران در خرداد الی تیر ماه
2. انتقال به انبار با دمای مشخص تا شهریور
3. انتقال از انبار به سالن کشت در ابتدای شهریور
4. جوانه‌ زدن و حذف جوانه های هرز در مهر و‌ آبان
5. گلدهی و‌ برداشت محصول در آبان و‌ آذر
6. انتقال پیازهای برگدار به زمین باز
7. کوددهی محلول پاشی برگ پیازها تا اواخر اسفند

امکانات و‌ لوازم مورد نیاز گلخانه زعفران

1. سالن ، اتاق یا گلخانه مسقف که در آن بشود، هم دما و‌رطوبت را کنترل کرد و هم تاریک نگه داشت .
2. قفسه هایی با فاصله 40 سانتیمتر در 5 طبقه
3. طبق های چوبی به اندازه 1 متر در 70 سانتیمتر با لبه پنج سانتیمتری
4. کولر آبی
5. مه پاش یا رطوبت ساز
6. دماسنج و رطوبت سنج
7. سنسور کنترل دما و رطوبت

منبع: سایت ایـ توجیهی